 Wysłany: Nie 21:37, 21 Wrz 2008 Temat postu: Jak przestaje się być archeologiem (?) |
|
| biorąc pod uwagę często prostacki pęd dziennikarza za sensacją wiele stwierdzeń chyba wymagałoby konfrontacji z kolegą tomaszem, ale i tak ciekawy tekst, gdzie mi jak można się przebranżowić...
Polski Indiana Jones: Wojna mnie uzaleŜniła Marcin Górka, Adam Zadworny 2008-09-18, ostatnia aktualizacja 2008-09-18 17:29:41.0 To Irak zmienił moje Ŝycie. Po powrocie do Polski nie mogłem się odnaleźć. Adrenalina, akcja - wiem, Ŝe potrzebuję tego, aby Ŝyć Po całym dniu w skwarze i piachu Tomasz Burda marzy juŜ tylko o prysznicu. Bierze do ręki mydło, odkręca kurek. Nagle "Puk!". Wywaliło korki - myśli. Po chwili świst i "Łup!!!". Blisko. Ostrzał! Kolejne wybuchy. Coraz bliŜej! Łapie ręcznik. Prawie goły, w mydlinach biegnie do schronu. Siedzi tam godzinę. To jest jego pierwszy raz. Wykopaliska szlag trafił Październik 2004. Magister archeologii Tomasz Burda leci do Iraku na pokładzie amerykańskiego samolotu transportowego C-117. To jego pierwszy kontakt z armią. I pierwsza lekcja: dowiaduje się, Ŝe waŜniejszy od niego jest sprzęt, a jeszcze przed Ŝywymi w kolejce do transportu wyprzedzają go ciała zabitych. Burda jest w samolocie na przyczepkę, z transportem części do polskich śmigłowców. Po kilkunastu godzinach lotu ląduje na lotnisku w Bagdadzie. Do polskiej bazy w Babilonie jedzie autostradą Tampa, najniebezpieczniejszą trasą w Iraku. Do dziś ochroniarze z amerykańskiej firmy Blackwater biorą kilkadziesiąt tysięcy dolarów za jej pokonanie. Jest podekscytowany. Babilon, kolebka cywilizacji, to gratka dla kaŜdego naukowca. Jest w bazie. Gdzieś tu powinna być świątynia Etemenaki. Zbudowano ją tak dawno, Ŝe juŜ w staroŜytności nikt nie pamiętał kiedy. To najwaŜniejsze sanktuarium staroŜytnego państwa babilońskiego. Siódmy cud świata. Burda nie wierzy własnym oczom: tam, gdzie powinny być ruiny świątyni, jest helipad: wyrównany przez buldoŜery kwadrat, na którym lądują polskie śmigłowce Sokół i amerykańskie Black Hawk. Wykopaliska szlag trafił - to najpierw przyszło mu do głowy. To Amerykanie na ruiny świątyni wylali po kolei ropę i wodę. Stwardniały tak, Ŝe powstało podłoŜe twarde jak beton. Ale zniszczyło staroŜytne cegły. Wcześniej Saddam Husajn na pamiętających tysiące lat budowlach wybudował swoje pałace. I bezczelnie postawił billboard: "Rekonstrukcji tej dokonał Saddam Husajn, następca Nabuchodonozora". Polacy przejęli to miejsce z całym "dobrodziejstwem inwentarza". Oczy mu się świeciły z podniecenia Z Babilonu trzeba ratować, co się da - to zadanie dla Burdy. Lata sokołami nisko nad ziemią. Robi zdjęcia tego, co zostało ze staroŜytnego Babilonu. WciąŜ ryzykuje. KaŜda z sadryjskich bojówek chciałaby mieć na koncie polskiego sokoła. Pewnego dnia Burda razem z grupą polskich oficerów czeka na odlot do Babilonu. Jeden z wielu takich lotów. Nagle wszystkich podrywa potęŜna eksplozja. Ogień i kłęby dymu. Pac! Pac! Pac! - obok nich spadają jakieś palące się części (wybuch spowodował zamachowiec-samobójca, którego samochód wbił się w bramę lotniska). - Gdyby trafiły one w stojące obok cysterny z benzyną, to po mnie - wspomina Burda. - I po prawie całym dowództwie polskiej armii, które siedzi ze mną w helikopterze. W helikopterze jest m.in. generał Waldemar Skrzypczak, obecny dowódca wojsk lądowych. Skrzypczak pamięta, Ŝe Burda ani drgnął. Zachował się jak Ŝołnierz, a nie cywil. Bo Burda jest juŜ przyzwyczajony do ryzyka i potęŜnej dawki adrenaliny. Zamiast misji stabilizacyjnej i spokojnej roboty przy wykopaliskach wciąŜ widzi wojnę. Polskie bazy są regularnie ostrzeliwane. Jego koledzy w mundurach wyjeŜdŜają na akcje bojowe. Ale i na bazary. A potem pokazują, co kupili na bazarach, i pytają Burdę, czy to zwykła błyskotka, czy prawdziwy zabytek. - Zabytki oddają - twierdzi Burda. Ale śandarmeria Wojskowa kilka razy konfiskuje u polskich Ŝołnierzy "pamiątki", wśród nich bezcenną tabliczkę z pismem klinowym, którą próbuje przemycić jeden z wysokich rangą polskich oficerów. Oficer po cichu wylatuje z armii. Burda robi teŜ naloty z śandarmerią Wojskową na okoliczne bazary. Tubylcy sprzedają tam skradzione z muzeów zabytki, niekiedy bezcenne. - I nawet się nie tłumaczyli - opowiada. - Na pytanie: "Skąd to masz" odpowiadali: "Mam". Burda ratuje polską armię "Polacy niszczą zabytki staroŜytnego Babilonu" - alarmuje w wywiadzie minister kultury Iraku Mufie al Jazairii. Jest jesień 2004 r. Wybucha międzynarodowy skandal. Burda trafia w samo jego centrum. - Amerykanie nie podpisali haskiej konwencji o ochronie dóbr kultury w czasie działań wojennych. To oni odpowiadali za zniszczenia - opowiada. - Ale Ŝe Camp Alpha w Babilonie po nich znalazł się pod polskim dowództwem, najłatwiej było oskarŜyć naszych Ŝołnierzy. Zawiązuje się międzynarodowa komisja, która ma zbadać zabytki i oszacować straty. Polski rząd, a nawet media stają murem za wojskiem. Bo to reŜim Husajna i wojna zniszczyły zabytki, a Amerykanie tylko dopełnili zniszczeń. Wszyscy to wiedzą. Irackie ministerstwo kultury decyduje - Babilon będzie zamknięty, dopóki eksperci nie ocenią, jakie szkody wyrządziły tam obce wojska. Ale międzynarodowa komisja nie przyjeŜdŜa do Iraku. Jest wciąŜ zbyt niebezpiecznie. - Świat archeologów Ŝył biadoleniem nad zniszczonym Babilonem. Naukowcy siedzieli przy kawie i narzekali tylko, jakie to straty poniosła kultura - mówi Burda, który wtedy wraz z dwójką innych archeologów przygotowuje tzw. polski raport, ponad 500 stron maszynopisu z fotografiami i fachowymi opisami kaŜdego staroŜytnego zabytku. Do Babilonu przyjeŜdŜa John Curtis, kustosz British Museum zaproszony przez iracki rząd. Jest styczeń 2005 r., Burda szykuje się juŜ do powrotu do domu, kiedy w ręce wpada mu "The Guardian". Sobotnie wydanie i wielki tytuł: "Miesiące wojny zniszczyły wieki historii". Curtis w wywiadzie dla gazety mówi: - Ulokowanie ogromnego obozu wojskowego na terenie o takim znaczeniu archeologicznym jest skandalem. To tak, jakby rozbić obóz wokół Wielkiej Piramidy Cheopsa w Egipcie!". Wtedy cały świat mówi o zniszczeniu Babilonu. Burda jedzie do Londynu, gdzie prezentuje swój raport w polskiej ambasadzie. Wynika z niego, Ŝe większości zniszczeń dokonał jeszcze Saddam Husajn, budując na ruinach kiczowate, betonowe pałace. - Jego praca zostaje przyjęta przez angielskich archeologów z Ŝyczliwym zainteresowaniem - mówi Sałciński. Koniec końców dla świętego spokoju to Amerykanie płacą odszkodowanie irackiemu rządowi. Oświadczają, Ŝe biorą na siebie zniszczenia staroŜytnego miasta. Wracając z Iraku do kraju, Tomasz Burda czuje, Ŝe dobrze wykonał swoją misję. - Obserwowałem go tam i teraz myślę, Ŝe w Iraku poczuł się prawdziwym facetem - mówi wysoki rangą wojskowy. - Zaraził się wojaczką i przygodą. Marzenie o Indianie Burda marzył o wielkiej przygodzie od zawsze. Licealista z Płocka zafascynowany ksiąŜkami historycznymi zbierał po lasach skorupy średniowiecznych naczyń przekonany, Ŝe to prawdziwe skarby. Potem dowiedział się, Ŝe to "materiał masowy". Podpułkownik Krzysztof Sałaciński, szef biura spraw obronnych w Ministerstwie Kultury, poznaje Burdę krótko przed wyjazdem do Iraku. To on go "werbuje". Potem spotyka go w Babilonie. - W Iraku oczy mu się świeciły z podniecenia. On tym Ŝył! Pracował jak wariat, w amoku, widziałem, Ŝe znalazł to, czego szukał. Wszędzie go było pełno. Latał śmigłowcem po wszystkich stanowiskach w strefie stabilizacyjnej. Nie mogłem się nadziwić energii, którą ma ten człowiek. To Irak daje mu przygodę. Bo studia archeologiczne jego marzenia niweczą. "Materiał masowy" - gdy tak nazywają jego zbierane przez lata archeologiczne skarby, jest mu naprawdę przykro. A dociekanie, z jakiego okresu pochodzi wzorek na skorupie, juŜ go nie kręci. Praca za biurkiem w muzeum teŜ nie. Burda pozostaje na uczelni i rozpoczyna doktorat, ale kiedy słyszy, Ŝe szukają archeologów do Iraku, zastanawia się tylko chwilę. - śona uwierzyła mi dopiero wtedy, gdy pewnego dnia wsiadłem spakowany do taksówki - mówi. Adrenalina, w końcu znów coś się dzieje Po powrocie do Polski wiosną 2005 r. nie mógł się odnaleźć w normalnym Ŝyciu. Sałaciński: - Stał się jakiś zamknięty, niewiele mówił o sobie. Ten entuzjazm, który widziałem w jego oczach w Babilonie, gdzieś zniknął. Wrócił do pisania doktoratu, łapał fuchy, czyli prace wykopaliskowe przy budowie autostrad dla prywatnych firm. Perspektywa: przeprowadzki z jednego wykopaliska na drugie, w końcu ciepła posada za biurkiem kustosza muzeum. Burda: - Po Iraku takie Ŝycie mnie nie pociągało. No i jestem tu, gdzie jestem. Porucznik Burda, wysoki brunet o chłopięcej twarzy, z dumą pokazuje naszywkę na ramieniu. Właściwie dwie. Jedna z napisem "Rozpoznanie". Na drugiej spadochron i dwie błyskawice. Mundur Wojska Polskiego, na ramieniu plecak. Jest dowódcą plutonu rozpoznania. Doktorat zawiesił. Właśnie jedzie na poligon przygotowywać Ŝołnierzy do wojny w Afganistanie na ćwiczeniach "Bagram IV". Burda uczy ich, jak niepostrzeŜenie podejść przeciwnika w górach, Jest świetnym fachowcem. Poszedł do wyŜszej szkoły oficerskiej we Wrocławiu. Ale nie interesowały go koszary i parady. Wybrał zwiad, aby wykonywać najniebezpieczniejsze zadania. - Rzucił pan archeologię dla armii? A gdzie odkrywanie historii? Romantyczna przygoda. - Tu mam przygodę! Adrenalina, akcja, coś się wreszcie znowu dzieje. Spodobało mi się. Tu jest moje miejsce. To naprawdę znacznie ciekawsze niŜ siedzenie za biurkiem w prowincjonalnym muzeum. Tomasz Burda przyznaje, Ŝe to Irak zmienił jego Ŝycie. Mówi, Ŝe tam była wielka przygoda, ale czuł się tam pasaŜerem na przyczepkę. - Bez broni w czasie ataku byłem pierwszą potencjalną ofiarą - mówi. - Teraz jestem w oddziałach pierwszej linii. Dobrze uzbrojonych i wyszkolonych. Podpułkownik Jan Borkowski, psycholog wojskowy z Akademii Obrony Narodowej, zapytany przez nas o Burdę mówi: - Wojna potrafi uzaleŜnić. Trafiło na ciekawy typ osobowości. Poszukiwał stymulacji i w Iraku ją znalazł. Kiedy wrócił do kraju, to jak Ŝołnierze z jednostek specjalnych marniał pewnie z dnia na dzień. Więc podjął tę radykalną decyzją o totalnej zmianie stylu Ŝycia. MoŜe się okazać, Ŝe decyzję wyjątkowo trafną. Podchodzimy pod obiekt bardzo cicho Wiosna 2008. Poligon w centralnej Polsce. śołnierze przygotowujący się do walki z afgańskimi talibami ćwiczą operację "Cordon and search". W budynku ukrył się uzbrojony wróg, który na pewno będzie się bronił. Poza tym nie wiadomo nic: ilu jest przeciwników, jaką mają broń, jaką taktykę. Zanim do akcji wkroczą szturmani, robotę ma zwiad, w języku wojskowym - rozpoznanie. - Pracujemy w kilku. Podchodzimy pod obiekt tak blisko i tak cicho, jak się da. Wtedy waŜny jest kaŜdy krok. Złamana w lesie gałązka pod butem w absolutnej nocnej ciszy moŜe rozłoŜyć całą operację. Mamy tylko lekkie wyposaŜenie: broń osobista, sprzęt do obserwacji, łączność - opowiada jeden ze zwiadowców. - Zajmujemy pozycje takie, Ŝeby dokładnie obserwować ruchy przeciwnika. Zaczyna się zbieranie informacji. W absolutnej ciszy leŜą, siedzą godzinę, dwie, jak trzeba, to cały dzień albo i dłuŜej. - O wrogach musimy wiedzieć wszystko. Ilu ich jest, jak są uzbrojeni, jak się zmieniają, jakie trzymają pozycje. I wycofać się. A jeśli was ktoś zauwaŜy? - Zlikwidować. Po cichu. Np. noŜem. Tomasz Burda chciałby teraz pojechać do Afganistanu. Marcin Górka, Adam Zadworny Tekst pochodzi z serwisu Wyborcza.pl - www.wyborcza.pl © Agora SA |
|
