Forum archeologii zawodowej - archeologia.org.pl

autaj

Przeglądając dyskusje na tym forum doszedłem do wniosku, że na problem ochrony stanowisk archeologicznych należałoby spojrzeć z nieco innej strony. Chodzi mi głównie o podsumowanie istniejących i wypracowanie nowych, konkretnych instrumentów możliwych do zastosowania w lokalnej działalności. Widzę w tym znacznie większy potencjał, niż w niekończących się sporach na temat detektorystów, przepisów, co komu wolno i.t.d.
Czczych sporach, bo w tak złożonej materii każdy przypadek, od poszukiwacza skarbów po profesora rozkopującego kurhany, należałoby oceniać indywidualnie, z ostateczną instancją w zdaniu "tyle wolności, ile odpowiedzialności".
Błędem wydaje mi się koncentrowanie uwagi środowiska archeologicznego na dewastacji stanowisk przez detektorystów i represjach wobec nich. Nie dlatego, że podoba mi się chodzenie z wykrywaczem i kopanie dołków, ale dlatego, że prawdziwym zagrożeniem są inne formy działalności ludzkiej. Nie czas żeby je tu szczegółowo omawiać.
Wobec uderzającej nieskuteczności wszelkich represji jedynym realnym sposobem walki z dewastacją może być zagospodarowanie tej ziemi niczyjej, przestrzeni w którą na różne sposoby wdziera się agresywna cywilizacja. I właśnie o sposobach zagospodarowywania chciałbym porozmawiać.
Prowadzę weryfikacyjne badania AZP na terenie ciekawym archeologicznie, jednak oddalonym od centrów naukowych, bez jakichkolwiek instytucji zainteresowanych archeologią, bez planu zagospodarowania przestrzennego.
W tym pustynnym krajobrazie chciałbym stworzyć oazę prawidłowo funkcjonującej ochrony archeologicznego dziedzictwa, w mikroskali wypracować wzorzec z którego mogliby inni skorzystać, który potem można by spróbować przełożyć na dobre normy prawne jakich tak bardzo nam w archeologii brakuje.
Przepraszam wszystkich, których uraziłem swoim idealizmem... Wink

Przejdźmy do konkretów.
- Co mogę zaproponować wójtowi, żeby zdobyć jego sympatię i wsparcie?
- Co mogę zaproponować sąsiadowi, na którego polu znajduje się cenne stanowisko, żeby zawiadomił mnie (lub WUOZ) kiedy wyorze urnę i przegonił faceta który w niedzielę wejdzie tam z wykrywaczem?
- Skąd wziąć plakat do powieszenia w szkole, z instrukcją jak postępować z przypadkowym znaleziskiem?
- Kto pomoże mi wyjść w opracowaniu zebranego materiału poza minimum określone przez Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków?
- W jakiej formule mógłbym prowadzić, po zakończeniu zleconej weryfikacji, dalsze monitorowanie zagrożonych stanowisk?
- Jak zorganizować nadzór i ew. badania ratownicze, aby wykorzystać lokalne inwestycje dla osiągnięcia maksymalnych korzyści naukowych? Od kogo pieniądze?
- Jak upublicznić metody i efekty mojej działalności?
- Możliwości jakich działań pominąłem?

Mam nadzieję że, pomimo wątpliwej formy, potraktujecie moje pytania poważnie. Liczę na dyskusję i dziękuję z góry za wszelkie wskazówki wynikające z Waszej praktyki zawodowej.

Stysz · Wysłany: Śro 15:24, 17 Mar 2010 Temat postu:

Zdaje się, że nie łatwo odpowiedzieć na te pytania. Niektóre mogą pozostać retoryczne (może dlatego forma "wątpliwa"?. Ale wiele rzeczy można zrobić. Tylko komuś musi się chcieć.

autaj · Wysłany: Śro 21:46, 17 Mar 2010 Temat postu:

Dziękuję za pierwsze pomysły do mojego Katalogu Dobrych Praktyk Smile

Bardzo podoba mi się ten z wykorzystaniem dopłat rolnośrodowiskowych, choć rozumiem że do jego realizacji daleka droga. Pierwszą zaletą jest prostota komunikatu jaki docierałby do zainteresowanych. Rolnicy już dobrze orientują się czym są dopłaty i chętnie korzystają z możliwości ich powiększenia. Nawet niewielka kwota mgłaby być bardzo skutecznym bodźcem. Po drugie walor edukacyjno-propagandowy - wytworzenie świadomości ("wieść gminna"), że stanowisko archeologiczne nie musi być potencjalnym źródłem kłopotów, ale może przynosić realne korzyści. I wreszcie logiczna konstrukcja takiego instrumentu. Jeśli coś jest dobrze ustawione, to dobrze wygląda zarówno z perspektywy uniwersytetu, jak i z perspektywy chłopskiej zagrody. Jak jest obecnie, wszyscy wiemy.

Pytanie o plakat miało jedynie zamarkować problem edukacji archeologicznej. Powieszenie plakatu nie wystarczy. Trzeba przede wszystkim ustalić z nauczycielami pewien kanon postępowania. To co jest oczywiste dla archeologa, dla laika (nawet wykształconego) wcale takim być nie musi. Choćby waga kontekstu znaleziska. Więc szkolenie dla nauczycieli, dla wójtów, dla policji, dla społecznych aktywistów. Pozyskanie sojuszników w terenie.
Przepraszam, że piszę o tak oczywistych sprawach. Więc zadaję kolejne naiwne pytanie: kto ma obowiązek przeprowadzać takie szkolenie?
Tematu strategii edukacyjnych w tym miejcu oczywiście nie wyczerpię, ale chętnie dowiedziałbym się czy są jakiekolwiek zalążki takich działań?

Wprowadzenie progu >2% nie przekonuje mnie z tych samych powodów, dla których podoba mi się pierwszy pomysł, ten z dopłatami. O ile dobrze rozumiem stosuje się tu metodę kija i mniejszego kija. Trudno spodziewać się, że ktoś zgłosi rozkopany obiekt bo kosztować go to będzie "zaledwie" dodatkowe 2%.
To znowu jest bardzo obszerny temat, w którym na dodatek nie czuję się kompetentny. Jednak uważam że muszą istnieć proste i jednoznaczne sposoby przenoszenia, w pewnych okolicznościach, kosztów badań na budżety gmin i budżet państwa. Bez tego w dalszym ciągu będą każdego dnia prowadzone tysiące wykopalisk bez jakiejkolwiek kontroli archeologicznej.
Czy właściciel zabytków, czyli Skarb Państwa, przy współpracy państwowych wyższych uczelni, nie może powołać jednostki do badań ratowniczych działającej w interesie publicznym? Już samo istnienie istnienie takiej alternatywy dla firm komercyjnych byłoby czynnikiem uzdrawiającym sytuację archeologii w Polsce. I marchewką dla mojego wójta!

Bardzo proszę o dzielenie się nawet drobnymi pomysłami, nawet tymi, które z jakichś powodów nie sprawdziły się w terenowej praktyce.

Stysz · Wysłany: Śro 23:15, 17 Mar 2010 Temat postu:

autaj · Wysłany: Czw 1:50, 18 Mar 2010 Temat postu:

Oczywiście, to nie firmy komercyjne powodują, raczej zmuszone są funkcjonować w ogólnie niezdrowej sytuacji. Pewna część z tego korzysta. Znam takie przykłady i Pan na pewno też.
Probemem w kwestii ochrony zabytków jest brak nadzoru właścicielskiego. To właściciel, czyli Skarb Państwa, powinien realnie ustalać z inwestorem warunki kontraktu na badania, a następnie zlecać wykonanie np. firmie komercyjnej. Kontrakt zawierany między inwestorem a firmą komercyjną z natury będzie ciążył ku patologii.
Smutna prawda jest taka, że muzea, uniwersytety i PAN , choć się do tego nie przyznają, nie są zainteresowane ochroną stanowisk. Tak samo zresztą jak większość archeologów. Same z siebie nigdy nie włączą się do działań ochroniarskich. Im też brakuje nadzoru właścicielskiego.
Dochodzimy więc do sytuacji w której zbiegają się interesy zarówno archeologii "budżetowej" jak i komercyjnej. Wszystkim łatwiej w atmosferze ogólnego chaosu i sobiepaństwa.

Ale zapędziłem się na teren ogólnych rozważań, a zupełnie nie o to mi chodzi. Katalog Dobrych Praktyk rozumiem jako spis prostych porad dla ludzi chcących włączyć się w ochronę archeologicznego dziedzicwa. Np. taki bezcenny adres: geoportal.gov.pl, a tam mapy umożliwiające każdemu dokładne zlokalizowanie odkrytego stanowiska czy znalezionego zabytku.
To jest konkret, konkretne narzędzie do wykorzystania w działaniach ochroniarskich.

Stysz · Wysłany: Czw 2:25, 18 Mar 2010 Temat postu:

"Geoportal" Właśnie szykuje nam rewolucję AZP.

Lada moment uchwalona zostanie ustawa o infrastrukturze informacji przestrzennej. Ustawa ta w sposób zasadniczy powinna zmienić podejście do realizacji oraz wykorzystania AZP.

Ciekawe czy KOBiDZ śledzi proces legislacyjny? Byłoby dobrze aby to czynił, bo to pewnie na jego barki spadnie realizacja zapisów tej ustawy.

Bardzo fajnej ustawy. Właśnie mam pytanie na jakich mapach wykonywane jest zlecane AZP?

kanopa · Wysłany: Czw 12:16, 18 Mar 2010 Temat postu:

A tak w telegraficznym skrócie, co istotnego dla nas ta ustawa wnosi ?

Stysz · Wysłany: Czw 13:32, 18 Mar 2010 Temat postu:

Ustawa Powstaje w ramach dostosowania prawa do prawa UE.

To ustawa planistyczna, oparta na wspomnianym geoportalu, który ma udostępniać (na różnym poziomie) dane administracyjne, dane przestrzenne dla terytorium kraju.

W tym dane dotyczące terenów chronionych. MKiDN ma zamieścić w bazie tereny chroniony wynikające z ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami w skali geoportalu (1:1000) z powiązaniem do innych warstw metadanych w tym katastru. Dlatego pytałem jak robione jest AZP. Dane dostępne mają być na różnych poziomach tzn. część danych ma być publicznam jak obecnie na geoportal.gov.pl, część ma być odpłatnych np. dla firm planistycznych, część jako dane administracyjne oraz część jako dane zastrzeżone.

Instytucją wiodącą za wprowadzenia danych przestrzennych dla terenów chronionych ustawą o opiece i ochronie zabytków jest MKiDN, zatem spadnie to na KOBiDZ. Ustawa jest bardzo fajna, bo po wprowadzeniu danych może służyć np. celom przyznawania dopłat jaki można by próbować realizować. Nie wspominając o uproszczeniu procedury uzgadniania planów miejscowych oraz decyzji lokalizacyjnych dla inwestycji z WKZ. Problem tylko z AZP, bo zasadniczo całe AZP jest do terenowej weryfikacji, bowiem dokładność lokalizacji stanowisk oraz ich granic jest jaka jest.

Zacytuję odpowiednie fragmenty ustawy:

Jeśli chodzi o zabytki nieruchome odnoszą się do nich:

autaj · Wysłany: Czw 22:57, 18 Mar 2010 Temat postu:

Przy AZP obowiązują mapy w skali 1:10 000.

Stysz · Wysłany: Czw 23:26, 18 Mar 2010 Temat postu:

No właśnie.

Ustawa o ochronie i opiece nad zabytkami przewiduje 4 formy ochrony.

Podstawowe trzy to:

1. Wpis do rejestru (należy podać numer katastru nieruchomości - czyli nanieść stanowisko na mapę w skali 1:1000)

2. Plan miejscowy w skali 1:1000.

3. Park kulturowy - dla którego obowiązkowo należy wykonać plan miejscowy w skali 1:1000.

Czwarta forma ochrony to uznanie za pomnik historii przez Prezydenta RP.

Czemu zatem AZP robione jest na mapach ogólnych, że tak powiem topograficznych? Kiedy ktoś to zmieni?

Ta ustawa jest szansą na dokonanie zmian jeśli chodzi o AZP.

autaj · Wysłany: Czw 23:59, 18 Mar 2010 Temat postu:

Z mojego punktu widzenia skala 1:10 000 jest najwłaściwsza. W zupełności wystarczy do oddania obserwacji terenowych. Przy skali 1:1000 większe stanowiska nie mieściłyby się na papierowych kartach AZP w formacie A4. Taka skala pewnie jest odpowiednia dla ochrony budowli historycznych, natomiast zasięgi stanowisk archeologicznych są tylko przybliżeniem, pewną hipotezą pradziejowej rzeczywistości.
W razie potrzeby można dołączyć do opisu stanowiska dokładniejszą mapę czy zdjęcie satelitarne.
Dlatego myśle, że raczej przepisy należałoby dostosować do rzeczywistości, a nie odwrotnie.

Stysz · Wysłany: Pią 11:11, 19 Mar 2010 Temat postu:

Filimer · Wysłany: Pią 17:42, 19 Mar 2010 Temat postu:

Bez przesady, przeniesienie z mniejszej skali na większa stanowisk zarejestrowanych w systemie badań AZP nie powinno stanowić większego problemu - nie popadajmy w paranoję, bo i tak w toku badań AZP nie ma możliwości określenia rzeczywistego zasięgu stanowiska, nie mówiąc już o tworzonych przez niektóre firmy robiące badania powierzchniowe pod autostrady "Śladach osadniczych" dla nabicia sobie stanowisk do badań.